Πορτραίτα του Κωνσταντίνου Α. Σταθάτου & της Χαρίκλειας Σκένδερ

Δύο πορτραίτα σε λαδομπογιά του Κωνσταντίνου Α. Σταθάτου (1850-1930) και της συζύγου του Χαρίκλειας Σκένδερ (1864-1957), έργα του ζωγράφου Ευάγγελου Ιωαννίδη, βρίσκονται σήμερα στην ιδιωτική συλλογή Αθανασίου Τσίντζα.

Σύμφωνα με την Ελληνική Wikipedia, ο Ιωαννίδης (1868-1942) «φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά σύντομα το εγκατέλειψε για να σπουδάσει ζωγραφική στο Μόναχο. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, συνέχισε τις σπουδές του επί τρία χρόνια κοντά στον Νικηφόρο Λύτρα. Εργάσθηκε στη Σμύρνη, στην Αθήνα, στο Παρίσι, στο Λονδίνο, στο Σικάγο και στη Βοστόνη».

Two portraits in oils of Konstantinos A. Stathatos (1850-1930) and of his wife Charikleia Skender (1864-1957), the work of the Greek painter Evangelos Ioannidis, are in the private collection of Athanassios Tzintzas. Compare with their much younger and frankly more attractive photographic portraits here and here.

According to his entry in Greek Wikipedia, Ioannidis (1868-1942) was a student at the University of Athens, but soon left to study painting in Munich. Returning to Greece, he continued his studies alongside the painter Nikiforos Lytras. He later practiced in Athens, Smyrna, Paris, London, Chicago and Boston.

Χριστίνα Αντωνίου Σταθάτου, το γένος Ζαφειροπούλου (1899-1990) / Christine Antoniou Stathatos, née Zafeiropoulo (1899-1990)

Η Χριστίνα Ζαφειροπούλου γεννήθηκε στη Μασσαλία της Γαλλίας το 1899, πρωτότοκο παιδί του βιομήχανου Πολύβιου Ζαφειρόπουλου και της συζήγου του Σοφίας. Στις 14 Οκτωβρίου 1920 παντρεύθηκε τον Αντώνιο Κωνσταντίνου Σταθάτο. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου, η Χριστίνα «έλαβε ενεργό μέρος σαν εθελόντρια αδελφή στα παιδικά συσσίτια του Ε.Ε.Σ. στην Βασιλική Πρόνοια και σε άλλους κοινωφελείς οργανισμούς». Το 1950 ο Αντωνης τοποθετήθηκε Τελετάρχης της αυλής του βασιλέως Παύλου  ενώ παράλληλα, η Χριστίνα χρίζεται κυρία επί των τιμών της βασίλισσας Φρειδερίκης. Είχε ανέκαθεν πάθος για την αρχαιολογία, και από το 1963 μέχρι το 1987 διετέλεσε Πρόεδρος της Εταιρείας των Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου. Συγχρόνως, χρηματοδότησε μεταξύ πολλών άλλων έργων τις ανασκαφές στη Σαντορίνη. 

Χριστίνα Ζαφειροπούλου & Αντώνης Σταθάτος
(αρχείο Marina Borelli Lafon)

Χριστίνα, Αντώνης, Λένη & Νώρα
(αρχείο Marina Borelli Lafon)

Από την ιστοσελίδα του Εθνικού Αρχαιολογικου Μουσείου:

Στην Μασσαλία ζούσε η οικογένεια Ζαψειροπούλου η οποία είχε στενές σχέσεις με την οικογένεια Μιχαήλ Βλαστού. Και οι δύο οικογένειες διακρίνονταν για τα φιλότεχνα, καλλιτεχνικά και αρχαιόφιλα αισθήματά Τους, τις συνέδεε επίσης η αγάπη τους για την μακρινή πατρίδα, την Ελλάδα. Εκεί γεννήθηκε το 1899 η Χριστίνα και εκεί μεγάλωσε σ' ένα φιλελληνικό και φιλότεχνο περιβάλλον. Αυτές τις ιδιότητες τις διατήρησε και τις άσκησε όλη της τη ζωή η Χριστίνα Ζαψειροπούλου Σταθάτου (1899-1990). Μετά το γάμο της εγκαταστάθηκε στο Παρίσι όπου την βρήκε ο πόλεμος. Κατά την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα ακολουθώντας τον άντρα της τον Αντώνιο Σταθάτο, ο οποίος σαν αξιωματικός που ήτο επανήλθε για να λάβει μέρος στον πόλεμο.

Η Χριστίνα Σταθάτου στον πόλεμο, στην κατοχή και μετά έλαβε ενεργό μέρος σαν εθελόντρια αδελφή στα παιδικά συσσίτια του Ε.Ε.Σ. στην Βασιλική Πρόνοια και σε άλλους κοινωφελείς οργανισμούς. Στην Εταιρεία των Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου ήταν γραμμένη σαν μέλος από τους πρώτους. Σε φυλλάδιο που εξέδωσε η Εταιρεία το 1936 βλέπουμε το όνομά της γραμμένο όχι μόνο σαν μέλος αλλά και σαν δωρήτρια χρηματικών ποσών. Πρέπει να σημειωθεί ότι στο φυλλάδιο αυτό αναφέρονται πολλά μέλη των οικογενειών Βλαστού, Σερπιέρη, Ζαφειροπούλου, Σταθάτου στον κατάλογο των δωρητών.

Μετά τους δύσκολους χρόνους που πέρασε η Ελλάς και ο τόπος μπήκε σ' ένα ομαλό δρόμο, οι ανάγκες για Προσφορά κοινωνικών υπηρεσιών ελαττώθηκαν. Τότε η Χριστίνα Σταθάτου θυμήθηκε τους Φίλους του Μουσείου, που όπως είπαμε, ήταν από παλιά μέλος. Κάλεσε κοντά της όλα τα παλαιά μέλη και άλλα πρόσωπα της Αθηναϊκής κοινωνίας και όλοι μαζί αποφάσισαν να ξαναζωντανέψουν την παλιά Εταιρεία. Την φροντίδα για τις κατάλληλες ενέργειες ανέλαβε ο Α.Α. Πάλλης ο οποίος με την υποστήριξη της Χριστίνας Σταθάτου εξελέγη Πρόεδρος της Εταιρείας, ενώ η ίδια αρκέσθηκε στην Θέση της Αντιπροέδρου. Στην Θέση αυτή παρέμεινε πέντε χρόνια, μέχρι το 1963 και στη συνέχεια εξελέγη Πρόεδρος και παρέμεινε στην Θέση αυτή μέχρι το 1987 δηλ. επί 25 συνεχή χρόνια.

Στο διάστημα των 30 χρόνων που η Χριστίνα Σταθάτου βρισκόταν επικεφαλής των Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου ήταν η χρυσή εποχή για την Εταιρεία κι αυτό χάρις στην δραστηριότητά της και το πάθος με τον οποίον αντιμετώπιζε ότι αναλάμβανε. Διαλέξεις στο Μουσείο, επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους δια- δέχονταν η μια την άλλη και σε όλες αυτές τις εκδηλώσεις οι πλέον αρμόδιοι αρχαιολόγοι ομιλούσαν και ξεναγούσαν τα μέλη της Εταιρείας. Εκτός αυτών η μέριμνα για την υποστήριξη του Μουσείου παίρνει σάρκα και οστά. Αρχαία αντικείμενα και προθήκες δωρίζονται στο Μουσείο και μηχανικοί εξοπλισμοί, αξίας πολλών χιλιάδων δραχμών προσφέρονται στα εργαστήριά του.

Η αρχαιόφιλος δράσις της δεν περιορίστηκε μόνο στο Εθνικό Μουσείο, επεκτάθηκε και σε άλλα Μουσεία. Έτσι μέσω του Ιδρύματος Ψύχα του οποίου ήταν επίσης Πρόεδρος χρηματοδότησε ανασκαφές στην Σαντορίνη, την ανέγερση στο Μουσείο Ολυμπίας της αίθουσας όπου στεγάζονται τα αετώματα του ναού του Διός, συνέβαλε επίσης στην αγορά ορειχάλκινου θώρακος για το ίδιο Μουσείο όπως επίσης βοήθησε στην αποκατάσταση του αλόγου με τον μικρό ιππέα που ανεσύρθη από τη Θάλασσα του Αρτεμισίου και που σήμερα κοσμεί το Εθνικό Μουσείο. Μετά την αποχώρησή της από την Προεδρία της Εταιρείας το νέο Δ.Σ. με απόφαση που έλαθε στις 18 Δεκεμβρίου 1987 την ανακήρυξε Επίτιμο Πρόεδρο και Μεγάλη Ευεργέτιδα της Εταιρείας. Απέθανε στις 3 Δεκεμβρίου 1990 πλήρης ημερών στη Μασσαλία κοντά στην κόρη της όπου είχε καταφύγει.

Πηγή: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (ανάκτηση 15/07/20)

Πηγή φωτογραφιών: Νικηφόρος Σιβένας (ανάκτηση 12/11/21)

Οι αδελφές Νόρα και Λένα Κ. Σταθάτου / The sisters Nora and Lena Stathatos

 

Η Ελεονώρα ή Νόρα (1896-1917) και η Ελένη ή Λένα Σταθάτου (1900-1991) ήσαν δύο από τις τρεις κόρες του Κωνσταντίνου Α. Σταθάτου (1850-1930), εδώ φωτογραφημένες γύρω στο 1915 με αρχαΐζουσες ενδυμασίες. Η φωτογράφιση έγινε από επαγγελματία πορτραιτίστα, και συμπεριλάμβανε αρκετές πόζες· σε μία άλλη της ίδιας σειράς, οι αδελφές Σταθάτου εμφανίζονται με τις εξαδέλφες τους Μαρία Ζερβουδάκη και Αλεξάνδρα Πεσμαζόγλου. Δυστυχώς δεν σώζεται το όνομα του φωτογράφου, καθώς οι φωτογραφίες αφαιρέθηκαν από το συνηθισμένο χαρτονένιο πλαίσιο με τις πληροφορίες του.

 

Η Νόρα Σταθάτου αυτοκτόνησε στις 29/4/ 1917 με περίστροφο σε δωμάτιο του μεγάρου Σταθάτου στην Λεωφόρο Αμαλίας 24. Τα αίτια δεν έγιναν γνωστά, σύμφωνα όμως με την εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος, «δεν [ήσαν] άσχετα προς συνοικέσιον το οποίον απεκρούετο υπό των οικείων της νεάνιδος, τη επιμόνω θελήσει της οποίας διελύθη έτερον συνοικέσιον, το οποίον ετύγχανε της πατρικής επιδοκιμασίας». Δύο χρόνια αργότερα, το 1919, η αδελφή της Λένα παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο (Κώστα) Ζαρίφη.

 

Nora (1896-1917) and Eleni or Lena Zarifi (1900-1991) were two of the three daughters of Konstantinos A. Stathatos; they are photographed here around 1915, wearing mock-archaic clothing. This is one of several images produced by a professional portraitist on the same occas sion, including another in which the sisters are posed with their cousins Maria Zervoudaki and Alexandra Pesmazoglou.

 

Nora Stathatou committed suicide with a pistol on 29/4/1917 in a room of the family mansion in Athens; though she left no letter of explanation, it is supposed that her family were opposed to her choice of future husband. Two years later, her sister married Konstantinos (Costa) Zarifi

Stathatos family vessels to the end of WWII

This is only a partial list, and does not include any of the original sail barges plying the Danube. The Stathatos habit of giving most of their vessels the names of family members makes them easier to trace, but repeated use of the same name (there are no fewer that three ships christened Eleni Stathatos) is often the cause of considerable confusion. Vessels are listed in chronological order of construction; though most of the early steamers were contracted for by the family, others were acquired later in their careers. As much information as possible is given, but there are inevitable lacunae.

S/S Antonios Stathatos

Cargo ship, 1,507 gross tonnage (GT)

Launched 21/07/1883

Built by John Readhead & Co., South Shields, Tyne for Stathatos Brothers, Ithaka; sold 1897; mined and sunk 16/11/1914, 30 miles off Middlesbrough.

S/S Andriana Stathatos

Cargo ship, 1,644 GT

Launched 28/04/1884

Built by John Readhead & Co., South Shields, Tyne for Stathatos Brothers, Ithaka; wrecked 16/02/1891 on the island of Zeus, on voyage from Sulina to Antwerp with a cargo of wheat.

S/S Othon Stathatos

Cargo ship, 1,801 GT

Launched 21/07/1883

Built by John Readhead & Co., South Shields, Tyne for O. A. Stathatos, Ithaka; sold 1899 & renamed Quinto; 19/02/1917; torpedoed and sunk by U-Boat UC38 off Lido d’Ostia.

S/S Dionysios Stathatos

Cargo ship, 1,965 GT

Launched 30/01/1889

Built by John Readhead & Co., South Shields, Tyne for Stathatos Brothers, Ithaka; sold 1899; wrecked 24/11/1910 on the islands of the Chaussée Sein.

S/S Constantinos Stathatos

Cargo ship, 2,340 GT

Launched 22/04/1890

Built by John Readhead & Co., South Shields, Tyne for Stathatos Brothers, Ithaka; sold 1904; wrecked 21/12/1911 on the Sauvage Rocks.

S/S Polymitis (1898)

S/S Polymitis

Doxford Turret ship, 3,431 GT

Built 1898, William Doxford & Sons Ltd., Sunderland for O. A. Stathatos, Romania; November 1916, requisitioned by Imperial Rusian Navy; 1919, returned to owners; sold 1920; 24/01/1929 sunk after collision on passage Huelva for Bordeaux.

S/S Antonios Stathatos (1901)

S/S Antonios Stathatos

Cargo ship, 2,743 GT

Built 1901 by J. Blumer & Co., Sunderland for C. Stathatos, Ithaka; sunk 1/12/1917 by U-Boat U-84 off Ile du Pillier.

S/S Dionyssios Stathatos

Cargo ship, 3,844 GT

Built 1906, Sunderland

S/S Eleni Stathatos

Cargo ship, 3,019

Built 1907, Middlesborough

S/S Othon Stathatos (1902)

S/S Othon Stathatos towed into St. Ives, 1913

S/S Othon Stathatos

Cargo ship, 3,022 GT

Launched 13/03/1902

Built by John Readhead & Co., South Shields, Tyne for O. A. Stathatos, Ithaka; April 1913, towed into St.Ives after striking Three Stones Oar in fog;  sold 1926; broken up 1960.

S/S Ann Stathatos (1918)

S/S Ann Stathatos

Cargo ship, 5,685 GT

Built 1918 by William Pickersgill, Southwick as Persian Prince for Furness Withy & Co.; acquired 1933 by Demetrios D. Stathatos and renamed Ann Stathatos; acquired 1940 by Antony D. Stathatos; sold 1951; scrapped 1959.

S/S Eleni Stathatos (1919)

S/S Eleni Stathatos

Cargo ship, 5,247 GT

Built 1919 by Earle’s Shipbuilding & Engineering Co. Ltd., Hull for The Shipping Controller as SS War Shark; acquired 1928 by D. A. Stathatos, Ithaka; 29/10/1929, ran aground and wrecked on Fernando de Noronha island.

S/S Eleni Stathatou when she was the S/S Lancaster Castle

S/S Eleni Stathatou

Cargo ship, 5,625 GT

Built 1919 by Northumberand Shipbuilding Co. Ltd., Howden-on-Tyne for The Shipping Controller; 1919 acquired by Lancashire Shipping Co. as S/S Lancaster Castle; 1936 acquired by Stathatos & Co & renamed Seafarer; 1938 renamed Eleni Stathatou; 28/01/1940, sunk by U-Boat U-34 about 200 miles west of the Scilly Isles.

S/S Dionyssios Stathatos

Cargo ship, 5,168 GT

Built September 1919 by Cammell Laird Shipbuilders, Birkenhead for The Shipping Controller; 1919 acquired by D. A. Stathatos & Co.; 1925 acquired by Demetrios D. Stathatos; 1936 acquired by Anthony D. Stathatos; 11/12/1940, lost rudder and abandoned, 58.31N 21.55W Montreal.

SOURCES:

Tyne Built Ships: John Readhead& Sons

Ships IO

ShipIndex.org

Wreck Site

Κωνσταντίνος Σταθάτος: Επιχειρήσεις Αρχιπελάγους με τον Ιερό Λόχο, 1943-44

Ο Κωνσταντίνος Σταθάτος (1917-2008), μεγαλύτερος γιος του Πέτρου Κ. Σταθάτου , υπηρέτησε στον Ελληνικό στρατό ξηράς από τον Οκτώβριο 1937, όταν εισήχθη στη Σχολή Ευελπίδων, μέχρι την αποστράτευσή του με βαθμό επίλαρχου (δηλαδή ταγματάρχη ιππικού) το 1952. Έλαβε μέρος σε όλες σχεδόν τις πολεμικές επιχειρήσεις της δεκαετίας 1940, αρχής γενομένης από το Αλβανικό μέτωπο, όπου υπηρέτησε σε έφιππες μονάδες αναγνωρίσεως.

Μετά τη συνθηκολόγηση ο Κωνσταντίνος Σταθάτος διέφυγε, όπως και άλλα μέλη της οικογενείας, μέσω Τουρκίας στην Αίγυπτο, όπου υπηρέτησε στις ελληνικές δυνάμεις Μέσης Ανατολής. Τον Οκτώβριο 1943 κατετάγη στον Ιερό Λόχο και ως αλεξιπτωτιστής πλέον, έλαβε μέρος στις εντέλει καταδικασμένες Αγγλοελληνικές επιχειρήσεις Δωδεκανήσου. Μετά από την άλλωση της Λέρου ακολούθησε η σειρά της Σάμου, η άμυνα της οποίας είχε ανατεθεί στον Ιερό Λόχο και στα υπολείμματα των βρετανικών δυνάμεων· ο φονικός όμως Γερμανικός βομβαρδισμός των πόλεων και του άμαχου πληθυσμού οδήγησε στην απόφαση του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής να διατάξει την εκκένωση του νησιού στις 19 Νοεμβρίου. Εδώ, σύμφωνα με τις μαρτυρίες συναδέλφων του, εκτυλίχθηκε η ακόλουθη περιπέτεια, που μνημονεύει μεταξύ άλλων και ο αντιστράτηγος Μανέτας:

«Εξεκενώθησαν εν συνόλω 12.000 πρόσφυγες, 8.000 Ιταλοί και 800 αντάρται. Πλέον του ημίσεως εκ τούτων εξεκενώθη μετά την κατάληψιν της νήσου υπό των Γερμανών, υπό την κάλυψιν των ιστιοφόρων από εξ βρεταννικάς τορπιλακάτους. Η εκκένωσις των Ιταλών στρατιωτών εγένετο υπό την προϋπόθεσιν , της υπ’ αυτών καταστροφής του πολεμικού υλικού, όπως πυροβόλα, αυτοκίνητα, πυρομαχικά κλπ., η οποία εφηρμόσθη πλήρως. Όταν το τελευταίον καΐκι έφευγε από την Σάμον, ο υπίλαρχος Σταθάτος είπε εις ένα Ιερολοχίτη, ότι θα παραμείνει επί της νήσου δια να συγκεντρώση πληροφορίας περί των Γερμανών και τον παρεκάλεσε, ν’ αναφέρει εις το συνταγατάρχην, ότι εντός ενός μηνός θα ξαναγυρίση εις την Μονάδα. Ο Τσιγάντες, ο οποίος κατήγετο από την Κεφαλληνία, όταν του ανεφέρθη το περιστατικόν, απήντησε: - Άλλος ένας Κεφαλλωνίτης, απ’ τους θαλασσοπόρους. Μετά από ένα μήνα ακριβώς, ο Σταθάτος παρουσιάσθη εις τον διοικητήν του, με ακριβείς πληροφορίας περί της γερμανικής αμύνης της νήσου, κατόπιν μιας περιπετείας που είχε με τους Γερμανούς.»

[Αντιστράτηγος Ι. Κ. Μανέτας, Ιερός Λόχος 1942-1945, Αθήνα 1977, σελ. 102-103]

Ουσιαστικά το ίδιο περιστατικό, αλλά με μια πρόσθετη διάσταση, περιγράφει ο Πέτρος Μακρής-Στάικος:

«Όταν, στις 22 Νοεμβρίου, οι Γερμανοί αποβιβάζονται στο Βαθύ, ο επικεφαλής τους, ο αντισυνταγματάρχης Uwe Wilhgelm Walther, συναντά στην προκυμαία έναν ξανθό άνδρα ντυμένο με τη στολή των καταδρομέων. «Εγώ», γράφει ο Walther, «ως παλιός στη Μεραρχία  Brandenburg, κατάλαβα ότι επρόκειτο για Βρετανό καταδρομέα, που είχε ξεμείνει για να παρακολουθήσει τα γεγονότα. Ήταν αβρός και ευγενής, και βοήθησε το πλήρωμα να πλευρίσει το σκάφος»¹.Όμως, «ο παλιός της Brandenburg» είχε παραπλανηθεί. Ο μυστηριώδης ξανθός «Βρετανός» δεν είναι άλλος απ’ έναν «τρελό» Ιερολοχίτη, τον υπίλαρχο Κωνσταντίνο Σταθάτο, ο οποίος με δική του πρωτοβουλία έχει αποφασίσει να παραμείνει για ένα μήνα στο νησί, με σκοπό την κατασκοπεία εις βάρος των Γερμανών. Αφού παρακολουθεί τη γερμανική απόβαση καταφεύγει στα βουνά και φθάνει στη Σμύρνη, ακριβώς έναν μήνα μετά, για να παρουσιαστεί στον Τσιγάντε που έχει παραμείνει εκεί και τον περιμένει. Ο Σταθάτος φέρνει μαζί του ακριβείς πληροφορίες για τη γερμανική άμυνα της Σάμου.»

¹Σημείωση του συγγραφέα: Anthony Rogers, Churchill’s Folly. Leros and the Aegean – The Last Great British Defeat of World War Two, Cassel, 2003, pp 230-231.  Ο ίδιος προσθέτει ότι η ταυτότητα του μυστηριώδους «Βρετανού» στρατιώτη, καθώς και η τύχη του αγνοούνται!

[Πέτρος Στ. Μακρής-Στάικος. Ο Άγγλος Πρόξενος, Ωκεανίδα, Αθήνα 2011, σελ. 530-531]

Τέλος, εκτεταμένη περιγραφή της περιπέτειας κάνει και ο Γάλλος συγγραφέας Costa de Loverdo στο βιβλίο του Le Bataillon Sacré (1942-1945), με τη διαφορά πως ο Τσιγάντες εδώ χαρακτηρίζει τον διαφυγόντα υπίλαρχο cinglé, ζουρλό (Stocx, Παρίσι 1968, σ. 182).

Ο Σταθάτος συνέχισε να συμμετάσχει στις επιχειρήσεις του Ιερού Λόχου στο Αρχιπέλαγος, άλλοτε με τα οπλισμένα καΐκια της πλωτής Βάσης Καταδρομών και άλλοτε με τα ταχύπλοα του Βρετανικού Ναυτικού. Μια από αυτές ήταν η καταδρομή στη Μυτιλήνη της 3/4/44 με σκοπό την απελευθέρωση των κρατούμενων στο εκεί στρατόπεδο συγκεντρώσεως και την εξουδετέρωση της μονάδας Γκεστάπο του νησιού. Τον δεύτερο αυτό στόχο ανέλαβε με επιτυχία η εξαμελής ομάδα του Σταθάτου, σκοτώνοντας μεταξύ των άλλων  Γκεσταπιτών τον γνωστό βασανιστή, λοχαγό Wonderlich. “Modèle du genre, l’operation n’a pas duré trois heures. Et c’est comme un coup de tonnerre dans le ciel de l’Archipel”.

[Μανέτας, σ. 123-124 & de Loverdo, σ. 216-219]

Φύλλο Μητρώου του Κων/νου Π. Σταθάτου

Οι εταιρικές σημαίες των Αδελφών Σταθάτου

Από πάνω αριστερά, με φορά ρολογιού: A.D. Stathatos, Constantine Stathatos, Denys A. Stathatos, Othon A. Stathatos

Σύμφωνα με το βιβλίο της Gelina Harlaftis, A History of Greek-Owned Shipping (πίνακας 3.1, Το Ιόνιο δίκτυο, 1870-1900), προ του 1900 η οικογένεια Σταθάτου είχε συμφέροντα σε τρεις ξεχωριστές εταιρείες που δραστηριοποιούντο στον Δούναβη: Αφοί Σταθάτου, Όθων Σταθάτος και Θεοφιλάτος & Σταθάτος. Φαίνεται λοιπόν πως ο πρωτότοκος αδελφός, ο Όθων, είχε ήδη αρχίσει να διαφοροποιείται, κρατώντας όμως και μερίδιο της οικογενειακής επιχείρησης.

Καθώς προς τα τέλη του 19ου αιώνα οι συνθήκες στο Κάτω Δούναβη γινόντουσαν όλο και πιο δυσμενείς για το σχεδόν μονοπωλιακό καθεστώς των Ελληνικών ναυτιλιακών εταιρειών, αυτές στράφηκαν αρκετά σύντομα προς την ποντοπόρο ναυτιλία. Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι περισσότερες είχαν πια μετακομίσει στο Λονδίνο ή τον Πειραιά. Μεταξύ των εταιριών που επέλεξαν τον Πειραιά ήσαν οι Othon A. Stathatos, Dionyssios A. Stathatos και Constantine A. Stathatos. Δεν αναφέρεται η εταιρεία Αφών Σταθάτου, επιβεβαιώνοντας πως το καθένα από τα τρία αδέλφια είχε πια επιλέξει να δραστηριοποιηθεί για λογαριασμό του.

Ο διαχωρισμός υπογραμμίζεται από το γεγονός ότι καταχωρίζονται τώρα από τους Σταθάτους τρία διαφορετικά ‘house flags’, οι εταιρικές δηλαδή σημαίες της ιδιοκτήτριας εταιρείας που διακοσμούσαν τα φουγάρα των σκαφών. Η πρώτη από τις τέσσερεις σημαίες που δημοσιεύονται άνω, εγγεγραμμένη στο όνομα του πατέρα τους, Α. Δ. Σταθάτου, ανήκε κατά πάσαν πιθανότητα στην παλαιότερη εταιρεία Αφών Σταθάτου.

Stathatos Brothers House Flags

Clockwise from top left: A. D. Stathatos, Constantine Stathatos, Denys A. Stathatos & Othon A. Stathatos

According to A History of Greek-Owned Shipping by Gelina Harlaftis  (Appendix 3.1, The Ionian network 1870s-1900s), prior to 1900 the Stathatos family had an interest in three separate companies active on the Danube: Stathatos Bros, Othon Stathatos and Theofilatos & Stathatos; it thereby appears that the elder of the three brothers, Othon, was already striking out on his own, whilst also retaining an interest in the jointly owned family company.

As, towards the end of the 19^th century, conditions on the lower Danube became increasingly inimical to the near-monopoly of the Greek shipping companies, the latter relatively swiftly switched their focus to maritime shipping. By the turn of the century, most had shifted their operations to London or Piraeus. Among the companies now registered in Piraeus were those of Othon A. Stathatos, Dionyssios A. Stathatos and Constantine A. Stathatos; by this time there is no mention of Stathatos Bros, confirming that each of the three brothers had now gone into business for himself.

The separation is underlined by the different house flags which they now registered, to be seen painted on the funnels of each company’s ships. Of the four flags illustrated, above, the first, apparently registered in their father’s name, A. D. Stathatos, was most probably the house flag of the no longer extant Stathatos Bros.

Ελένη Αντωνίου Σταθάτου (1887-1982)

Η Ελένη Σταθάτου (1887-1982), το γένος Κωνσταντινίδη, ήταν σύζυγος του Αντωνίου Δ. Σταθάτου, υιού του Διονυσίου Α. Σταθάτου (1844-1930), ενός εκ των τριών υιών του Αντωνίου Πεταλά-Σταθάτου. Γνωστή στην οικογένεια και το φιλικό της περιβάλλον ως Hélène la Byzantine («η Βυζαντινή»), η Ελένη Σταθάτου κληροδότησε τις πολύ σημαντικές συλλογές της στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στο Μουσείο Μπενάκη και στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.

«Η Ελένη Σταθάτου (Αλεξάνδρεια 1887- Αθήνα 1982) ήταν γόνος της οικογένειας Κ. Κωνσταντινίδη, πλούσιων εμπόρων της Αλεξάνδρειας από τη Σιάτιστα, και σύζυγος του επιχειρηματία Αντωνίου Σταθάτου. Η παιδεία και η αρχαιολατρεία, οι οποίες χαρακτήριζαν τα επίλεκτα τέκνα της ελληνικής Διασποράς, την ώθησαν στη συλλογή διασκορπισμένων, πολύτιμων αρχαιολογικών θησαυρών και έργων της νεότερης παραδοσιακής χειροτεχνίας. Το κοσμοπολιτικό πνεύμα και η καλλιέργειά της καθοδήγησαν το κριτήριό της για τη συγκρότηση μιας σπουδαίας συλλογής κλιμακούμενης χρονολογικά από την 5η χιλιετία π.Χ. έως και τους μεταβυζαντινούς χρόνους. Η συλλογή της φυλασσόταν στο αρχοντικό της στην Αθήνα, στην οδό Ηροδότου μέχρι το 1957, οπότε κληροδότησε στο Μουσείο Μπενάκη και στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη τις μεταβυζαντινές εικόνες, τα λαϊκά κεντήματα, κοσμήματα και ξυλόγλυπτα και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο την αρχαιολογική και βυζαντινή συλλογή αρχαιοτήτων. Με προσωπική της μέριμνα δημοσιεύθηκε η συλλογή της από διαπρεπείς επιστήμονες σε τέσσερις ογκώδεις τόμους, με υποδειγματική και πλούσια για την εποχή εικονογράφηση (1954-1971). Σε αναγνώριση της προσφοράς της η πολιτεία της απένειμε το παράσημο του Ανώτερου Ταξιάρχη του Τάγματος της Ευποιίας. Και μετά την παραχώρηση της Συλλογής στο κράτος η Ελένη Σταθάτου συνέχισε να αγοράζει αρχαιότητες μέχρι το 1974. Κατά τον τρόπο αυτό ο συνολικός αριθμός των δωρηθέντων έργων ανήλθε στα 971.

Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ανταποκρινόμενο στην επιθυμία της δωρήτριας για μόνιμη έκθεση της Συλλογής σε αίθουσα με το όνομά της εγκαινίασε την έκθεση της δωρεάς στην Αίθουσα 32 στις 13 Νοεμβρίου 1957. Στη φάση αυτή η συλλέκτρια συνέβαλε με την αισθητική και τις απόψεις της -από τη συναισθηματική, προσωπική σχέση της με τη έργα- στην τελική παρουσίασή τους, δεδομένου ότι είχε καταβάλλει προσπάθεια να επανασυνδέσει σύνολα διασκορπισμένα στην αγορά από αρχαιοκαπήλους. Η συμπλήρωση της μόνιμης έκθεσης του Μουσείου με έργα της ρωμαιοκρατίας στις Αίθουσες 31-33 επέβαλε τη μετακίνηση της Συλλογής Σταθάτου στην Αίθουσα 42 στο ισόγειο του Μουσείου. Η επανέκθεση της Συλλογής, η οποία εγκαινιάσθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2000, διατήρησε την ατμόσφαιρα της οικειότητας, με την οποία η δωρήτρια είχε σφραγίσει την πρώτη έκθεση.»

Βιβλιογραφία: Η. Ζερβουδάκη, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Συλλογή Σταθάτου, Αθήνα 1999. Η. Ζερβουδάκη, Η επανέκθεση της Συλλογής Σταθάτου, Το Μουσείον, 1 (2000) 82-83. Ι. Τουράτσογλου, «Η επανέκθεση της Συλλογής Σταθάτου. Λόγος των εγκαινίων», Το Μουσείον 1 (2000) 84.

Πηγή: http://www.namuseum.gr/object-month/2010/dec/dec10-donor-gr.html#

Αντώνιος Κ. Σταθάτος / Antonios K. Stathatos (1889-1965)

Ο Αντώνιος Σταθάτος, τρίτο από τα έξη παιδιά και πρώτος γιος του Κωνσταντίνου Σταθάτου και της Χαρίκλειας Σκένδερ, γεννήθηκε στη Μπραΐλα της Ρουμανίας στις 4 Νοεμβρίου 1889 και πέθανε στην Αθήνα στις 14 Δεκεμβρίου 1965. Στις 14 Οκτωβρίου 1920 παντρεύτηκε την Χριστίνα  Ζαφειροπούλου, με την οποία απέκτησε δύο κόρες, τη Νόρα και τη Λένη.

Υπηρέτησε στις ένοπλες δυνάμεις ως αξιωματικός του Μηχανικού από το 1912 μέχρι το 1922, λαμβάνοντας μέρος στους Βαλκανικούς Πόλεμους, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στην εκστρατεία της Μικράς Ασίας. Την περίοδο του μεσοπολέμου μοίραζε τον χρόνο του μεταξύ Γαλλίας και Ελλάδας. Με την έναρξη του πόλεμου, επανήλθε στο στράτευμα με τον βαθμό Αντισυνταγματάρχου. Το 1943 δραπέτευσε στην Αίγυπτο με τον Στρατηγό Κωνσταντίνο Βεντήρη, και το 1944 ονομάζεται στρατιωτικός ακόλουθος της Ελλάδας στο Λονδίνο. Κατά τον Εμφύλιο, συνέδραμε τον Υποστράτηγο Ανδρέα Καλλίνσκη στη συγκρότηση των Λόχων Ορεινών Καταδρομών (ΛΟΚ), στην οποία μονάδα υπηρέτησε ο ανεψιός του, Κωνσταντίνος Π. Σταθάτος.

Το 1950 ονομάσθηκε τελετάρχης της αυλής του βασιλέως Παύλου. Στη φωτογραφία του πρακτορείου Αφών Μεγαλοκονόμου, εμφανίζεται (δεξιά) με επίσημη θερινή στολή της αυλής στα ανάκτορα Κερκύρας το 1956, συνοδεύοντας τον Σουηδό πρέσβη κατά την επίδειξη των διαπιστευτηρίων του.

Δημήτρη Παπαδήμου: Αντώνιος Κ. Σταθάτος, Κάιρο 1944 (Αρχείο ΕΛΙΑ)

---

Antonios (Anthony) Stathatos, the third of six children and first son of Konstantinos Stathatos and Charikleia Skender, was born in Braila (Rumania) on November 4th 1889 and died in Athens on December 14th 1965. On October 14th 1920 he married Christina Zafeiripoulo, by whom he had two daughters, Norah and Leni. 

He served in the Greek armed forces as an officer of Engineers from 1912 to 1922, taking part in the Balkan Wars, the first World War and the Asia Minor campaign. Between the wars, he lived in France and in Greece. Upon the outbreak of WWII, he re-joined the army with the rank of Lieutenant-Colonel. In 1943 he escaped from occupied Greece to Egypt in the company of General Konstantinos Ventiris, and in 1944 was named Greek Military Attaché to London. During the civil war, he assisted General Andreas Kallinsky in the creation of the elite Mountain Raiding Force (L.O.K.), in which his nephew Konstantinos P. Stathatos was to serve.

In 1950 he was appointed Master of Ceremonies to the court of King Paul. In a photograph by the Megalokonomos Bros agency, he is shown in formal summer court dress, accompanying the new Swedish ambassador upon the presentation of his credentials at the palace in Kerkyra (Corfu) in 1956.

Όθων Α. Σταθάτος / Othon A. Stathatos (1844-1924)

«Ο Όθωνας Σταθάτος, γιος του Αντωνίου Σταθάτου γεννήθηκε το 1844 στην Ιθάκη και πέθανε στη Γενεύη το 1924. Είχε δυο αδελφούς, το Διονύσιο και τον  Κωνσταντίνο και τρεις αδελφές, την Ευτέρπη, την Αγλαΐα και την Πανδώρα. Σύζυγός του ήταν η Αθηνά Σταθάτου, του γένους Δημητρίου Κυπαρίσση, προέδρου εφετών, που γεννήθηκε στην Πάτρα το 1864 και πέθανε στην Αθήνα το 1937. Ο Όθωνας Σταθάτος ήταν ακόμη πολύ νέος όταν γύρω στα 1850 γνώρισε τη  ξενιτιά φεύγοντας για τη Ρουμανία, όπου πολλοί άλλοι Έλληνες ήταν  εγκατεστημένοι. Η Ελλάδα διένυε τότε τη μεταεπαναστατική περίοδο όπου οι οικονομικές δυσχέρειες ήταν μεγάλες και πολλοί Έλληνες εγκατέλειπαν την πατρίδα, ευκολότερα δε οι νησιώτες λόγω του εμπορίου που είχαν σχέσεις με  τον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Εκεί, βρέθηκε με τα  πρώτα ξαδέρφια του, Παναγιώτη, Ιωάννη και Αντώνη Θεοφιλάτο όπου είχαν  καλή και ευδόκιμη εργασία, και αργότερα κάλεσε και τους αδελφούς του, Διονύσιο, με ειδικότητα στα μηχανικά ζητήματα των πλοίων και Κωνσταντίνο, με ιδιαίτερη εμπορική μόρφωση,στην Τεργέστη. Ασχολήθηκαν με το εμπόριο του άνθρακα στο Δούναβη και με τα σελέπια (μικρά πλοία που μετέφεραν άνθρακα). Μάλιστα, η συνεργασία τους ήταν τόσο επιτυχημένη και αποτελεσματική ώστε ίδρυσαν την πρώτη Ελληνική εφοπλιστική Εταιρεία «Θεοφιλάτος και Σταθάτος», η οποία και απέκτησε δικαίως παγκόσμια φήμη.

Μετά όμως, από το πρόωρο θάνατο του Παναγιώτη Θεοφιλάτου η εταιρεία αυτή διαλύθηκε και παρέμειναν οι «Αδελφοί Σταθάτοι» οι οποίοι επέκτειναν τις  επιχειρήσεις τους δημιουργώντας ολόκληρο στόλο μεγάλων φορτηγών ατμόπλοιων, ρυμουλκών και ποταμόπλοιων στο Δούναβη. Στα πλοία των  αδελφών Σταθάτου εργάζονταν εκατοντάδες Ιθακήσιοι, καθώς από τον Α ́ πλοίαρχο μέχρι και το τελευταίο ναύτη, όλα τα πληρώματα των ατμόπλοιων και φορτηγών, ακόμα και οι υπάλληλοι των γραφείων και των εξωτερικών εργασιών αποτελούντο, κατά το μεγαλύτερο μέρος, από Ιθακήσιους. Το 1895 βρίσκει τον Όθωνα πλούσιο πλέον, έμπορο και εφοπλιστή, έχοντας στην ιδιοκτησία του το πλοίο ΌΘΩΝ ΣΤΑΘΑΤΟΣ. Όταν κλονίστηκε όμως η υγεία του, αποφασίζει να επιστρέψει στην Αθήνα όπου και αγοράζει το οικόπεδο επί των οδών Βασιλίσσης Σοφίας 31 και Ηροδότου, προκειμένου να χτίσει εκεί σπίτι και γραφείο, για να διευθύνει απ’ την Ελλάδα πια τις εμπορικές του δραστηριότητες.  Εγκαταλείπει το λιμάνι του Σουλινά στη Ρουμανία, παρόλα αυτά κρατάει εκεί υπό την ιδιοκτησία του μια μεγάλη ανθρακαποθήκη.

Ο Όθωνας με αφετηρία την πεποίθηση ότι η όσο το δυνατόν καλύτερη

εκπαίδευση των νέων και ιδιαίτερα σε πρακτικούς επαγγελματικούς κλάδους, αποτελεί τη πιο σίγουρη βάση της ευημερίας και της προόδου ενός έθνους και από την άλλη η μεγάλη του αγάπη για τη γενέτειρα πατρίδα του, ίδρυσε στην Ιθάκη το 1906 την «Εμπορική και Ναυτική Σχολή», η οποία υπήρξε η καλύτερη στα Βαλκάνια και μία από τις καλύτερες στην Ευρώπη. Η σχολή οικοδομήθηκε το 1905 από τον Ερνέστο Τσίλερ, η συνολική δαπάνη ανήλθε στο 1.600.000 δρχ. ποσό τεράστιο για την εποχή εκείνη. Λειτούργησε από το 1906 μέχρι το 1913. Κατά το επταετές διάστημα λειτουργίας της αποφοίτησαν αξιόλογοι εμποροπλοίαρχοι και εμποροτραπεζικοί υπάλληλοι, άρτια καταρτισμένοι οι οποίοι κατέλαβαν αμέσως μετά την αποφοίτησή τους σημαντικές θέσεις. Το 1916 ο Όθωνας απέσυρε τη χρηματοδότηση και έκτοτε λειτούργησε ως Δημοτικό Σχολείο μέχρι το 1953 που λόγω των σεισμών έπαθε ζημιές το κτίριο. Το νεοκλασικό αυτό αριστούργημα κατεδαφίστηκε ενώ μπορούσε να διασωθεί.»

---

Μπουκίτα Ροκσολάνα, «Όθωνας Σταθάτος: Ο βίος και η κληρονομία του».

Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας. Εργασία, ακαδημαϊκό έτος 2014-2015. Πηγή: https://hellenicdiaspora.com/wp-content/uploads/2015/05/stathatos_final_Roksolana.pdf