Ο Κωνσταντίνος Σταθάτος
(1917-2008), μεγαλύτερος γιος του Πέτρου Κ. Σταθάτου , υπηρέτησε στον Ελληνικό
στρατό ξηράς από τον Οκτώβριο 1937, όταν εισήχθη στη Σχολή Ευελπίδων, μέχρι την
αποστράτευσή του με βαθμό επίλαρχου (δηλαδή ταγματάρχη ιππικού) το 1952. Έλαβε
μέρος σε όλες σχεδόν τις πολεμικές επιχειρήσεις της δεκαετίας 1940, αρχής
γενομένης από το Αλβανικό μέτωπο, όπου υπηρέτησε σε έφιππες μονάδες
αναγνωρίσεως.
Μετά τη συνθηκολόγηση ο Κωνσταντίνος Σταθάτος διέφυγε, όπως και άλλα μέλη
της οικογενείας, μέσω Τουρκίας στην Αίγυπτο, όπου υπηρέτησε στις ελληνικές
δυνάμεις Μέσης Ανατολής. Τον Οκτώβριο 1943 κατετάγη στον Ιερό Λόχο και ως
αλεξιπτωτιστής πλέον, έλαβε μέρος στις εντέλει καταδικασμένες Αγγλοελληνικές
επιχειρήσεις Δωδεκανήσου. Μετά από την άλλωση της Λέρου ακολούθησε η σειρά της
Σάμου, η άμυνα της οποίας είχε ανατεθεί στον Ιερό Λόχο και στα υπολείμματα των
βρετανικών δυνάμεων· ο φονικός όμως Γερμανικός βομβαρδισμός των πόλεων και του
άμαχου πληθυσμού οδήγησε στην απόφαση του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής να
διατάξει την εκκένωση του νησιού στις 19 Νοεμβρίου. Εδώ, σύμφωνα με τις
μαρτυρίες συναδέλφων του, εκτυλίχθηκε η ακόλουθη περιπέτεια, που μνημονεύει
μεταξύ άλλων και ο αντιστράτηγος Μανέτας:
«Εξεκενώθησαν εν συνόλω
12.000 πρόσφυγες, 8.000 Ιταλοί και 800 αντάρται. Πλέον του ημίσεως εκ τούτων
εξεκενώθη μετά την κατάληψιν της νήσου υπό των Γερμανών, υπό την κάλυψιν των
ιστιοφόρων από εξ βρεταννικάς τορπιλακάτους. Η εκκένωσις των Ιταλών στρατιωτών
εγένετο υπό την προϋπόθεσιν , της υπ’ αυτών καταστροφής του πολεμικού υλικού, όπως
πυροβόλα, αυτοκίνητα, πυρομαχικά κλπ., η οποία εφηρμόσθη πλήρως. Όταν το
τελευταίον καΐκι έφευγε από την Σάμον, ο υπίλαρχος Σταθάτος είπε εις ένα
Ιερολοχίτη, ότι θα παραμείνει επί της νήσου δια να συγκεντρώση πληροφορίας περί
των Γερμανών και τον παρεκάλεσε, ν’ αναφέρει εις το συνταγατάρχην, ότι εντός
ενός μηνός θα ξαναγυρίση εις την Μονάδα. Ο Τσιγάντες, ο οποίος κατήγετο από την
Κεφαλληνία, όταν του ανεφέρθη το περιστατικόν, απήντησε: - Άλλος ένας
Κεφαλλωνίτης, απ’ τους θαλασσοπόρους. Μετά από ένα μήνα ακριβώς, ο Σταθάτος
παρουσιάσθη εις τον διοικητήν του, με ακριβείς πληροφορίας περί της γερμανικής
αμύνης της νήσου, κατόπιν μιας περιπετείας που είχε με τους Γερμανούς.»
[Αντιστράτηγος Ι. Κ. Μανέτας, Ιερός
Λόχος 1942-1945, Αθήνα 1977, σελ. 102-103]
Ουσιαστικά το ίδιο περιστατικό, αλλά με μια πρόσθετη διάσταση, περιγράφει ο
Πέτρος Μακρής-Στάικος:
«Όταν, στις 22
Νοεμβρίου, οι Γερμανοί αποβιβάζονται στο Βαθύ, ο επικεφαλής τους, ο
αντισυνταγματάρχης Uwe Wilhgelm Walther, συναντά στην προκυμαία έναν ξανθό
άνδρα ντυμένο με τη στολή των καταδρομέων. «Εγώ», γράφει ο Walther, «ως παλιός
στη Μεραρχία Brandenburg, κατάλαβα
ότι επρόκειτο για Βρετανό καταδρομέα, που είχε ξεμείνει για να παρακολουθήσει
τα γεγονότα. Ήταν αβρός και ευγενής, και βοήθησε το πλήρωμα να πλευρίσει το
σκάφος»1.Όμως, «ο παλιός της Brandenburg» είχε παραπλανηθεί. Ο
μυστηριώδης ξανθός «Βρετανός» δεν είναι άλλος απ’ έναν «τρελό» Ιερολοχίτη, τον
υπίλαρχο Κωνσταντίνο Σταθάτο, ο οποίος με δική του πρωτοβουλία έχει αποφασίσει
να παραμείνει για ένα μήνα στο νησί, με σκοπό την κατασκοπεία εις βάρος των
Γερμανών. Αφού παρακολουθεί τη γερμανική απόβαση καταφεύγει στα βουνά και
φθάνει στη Σμύρνη, ακριβώς έναν μήνα μετά, για να παρουσιαστεί στον Τσιγάντε
που έχει παραμείνει εκεί και τον περιμένει. Ο Σταθάτος φέρνει μαζί του ακριβείς
πληροφορίες για τη γερμανική άμυνα της Σάμου.»
1Σημείωση του συγγραφέα: Anthony Rogers, Churchill’s Folly. Leros and the Aegean –
The Last Great British Defeat of World War Two, Cassel, 2003, pp
230-231. Ο ίδιος προσθέτει ότι η
ταυτότητα του μυστηριώδους «Βρετανού» στρατιώτη, καθώς και η τύχη του
αγνοούνται!
[Πέτρος Στ. Μακρής-Στάικος. Ο Άγγλος
Πρόξενος, Ωκεανίδα, Αθήνα 2011, σελ. 530-531]
Τέλος, εκτεταμένη περιγραφή της περιπέτειας κάνει και ο Γάλλος συγγραφέας
Costa de Loverdo στο βιβλίο του Le
Bataillon Sacré (1942-1945), με τη διαφορά πως ο Τσιγάντες εδώ χαρακτηρίζει
τον διαφυγόντα υπίλαρχο cinglé,
ζουρλό (Stocx, Παρίσι 1968, σ. 182).
Ο Σταθάτος συνέχισε να συμμετάσχει στις επιχειρήσεις του Ιερού Λόχου στο
Αρχιπέλαγος, άλλοτε με τα οπλισμένα καΐκια της πλωτής Βάσης Καταδρομών και
άλλοτε με τα ταχύπλοα του Βρετανικού Ναυτικού. Μια από αυτές ήταν η καταδρομή
στη Μυτιλήνη της 3/4/44 με σκοπό την απελευθέρωση των κρατούμενων στο εκεί
στρατόπεδο συγκεντρώσεως και την εξουδετέρωση της μονάδας Γκεστάπο του νησιού.
Τον δεύτερο αυτό στόχο ανέλαβε με επιτυχία η εξαμελής ομάδα του Σταθάτου,
σκοτώνοντας μεταξύ των άλλων
Γκεσταπιτών τον γνωστό βασανιστή, λοχαγό Wonderlich. “Modèle du genre, l’operation n’a pas duré trois heures. Et c’est comme
un coup de tonnerre dans le ciel de l’Archipel”.
[Μανέτας, σ. 123-124 & de Loverdo, σ. 216-219]
 |
| Φύλλο Μητρώου του Κων/νου Π. Σταθάτου |
