Οι εταιρικές σημαίες των Αδελφών Σταθάτου

Από πάνω αριστερά, με φορά ρολογιού: A.D. Stathatos, Constantine Stathatos, Denys A. Stathatos, Othon A. Stathatos

Σύμφωνα με το βιβλίο της Gelina Harlaftis, A History of Greek-Owned Shipping (πίνακας 3.1, Το Ιόνιο δίκτυο, 1870-1900), προ του 1900 η οικογένεια Σταθάτου είχε συμφέροντα σε τρεις ξεχωριστές εταιρείες που δραστηριοποιούντο στον Δούναβη: Αφοί Σταθάτου, Όθων Σταθάτος και Θεοφιλάτος & Σταθάτος. Φαίνεται λοιπόν πως ο πρωτότοκος αδελφός, ο Όθων, είχε ήδη αρχίσει να διαφοροποιείται, κρατώντας όμως και μερίδιο της οικογενειακής επιχείρησης.

Καθώς προς τα τέλη του 19ου αιώνα οι συνθήκες στο Κάτω Δούναβη γινόντουσαν όλο και πιο δυσμενείς για το σχεδόν μονοπωλιακό καθεστώς των Ελληνικών ναυτιλιακών εταιρειών, αυτές στράφηκαν αρκετά σύντομα προς την ποντοπόρο ναυτιλία. Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι περισσότερες είχαν πια μετακομίσει στο Λονδίνο ή τον Πειραιά. Μεταξύ των εταιριών που επέλεξαν τον Πειραιά ήσαν οι Othon A. Stathatos, Dionyssios A. Stathatos και Constantine A. Stathatos. Δεν αναφέρεται η εταιρεία Αφών Σταθάτου, επιβεβαιώνοντας πως το καθένα από τα τρία αδέλφια είχε πια επιλέξει να δραστηριοποιηθεί για λογαριασμό του.

Ο διαχωρισμός υπογραμμίζεται από το γεγονός ότι καταχωρίζονται τώρα από τους Σταθάτους τρία διαφορετικά ‘house flags’, οι εταιρικές δηλαδή σημαίες της ιδιοκτήτριας εταιρείας που διακοσμούσαν τα φουγάρα των σκαφών. Η πρώτη από τις τέσσερεις σημαίες που δημοσιεύονται άνω, εγγεγραμμένη στο όνομα του πατέρα τους, Α. Δ. Σταθάτου, ανήκε κατά πάσαν πιθανότητα στην παλαιότερη εταιρεία Αφών Σταθάτου.

Stathatos Brothers House Flags

Clockwise from top left: A. D. Stathatos, Constantine Stathatos, Denys A. Stathatos & Othon A. Stathatos

According to A History of Greek-Owned Shipping by Gelina Harlaftis  (Appendix 3.1, The Ionian network 1870s-1900s), prior to 1900 the Stathatos family had an interest in three separate companies active on the Danube: Stathatos Bros, Othon Stathatos and Theofilatos & Stathatos; it thereby appears that the elder of the three brothers, Othon, was already striking out on his own, whilst also retaining an interest in the jointly owned family company.

As, towards the end of the 19^th century, conditions on the lower Danube became increasingly inimical to the near-monopoly of the Greek shipping companies, the latter relatively swiftly switched their focus to maritime shipping. By the turn of the century, most had shifted their operations to London or Piraeus. Among the companies now registered in Piraeus were those of Othon A. Stathatos, Dionyssios A. Stathatos and Constantine A. Stathatos; by this time there is no mention of Stathatos Bros, confirming that each of the three brothers had now gone into business for himself.

The separation is underlined by the different house flags which they now registered, to be seen painted on the funnels of each company’s ships. Of the four flags illustrated, above, the first, apparently registered in their father’s name, A. D. Stathatos, was most probably the house flag of the no longer extant Stathatos Bros.

Ελένη Αντωνίου Σταθάτου (1887-1982)

Η Ελένη Σταθάτου (1887-1982), το γένος Κωνσταντινίδη, ήταν σύζυγος του Αντωνίου Δ. Σταθάτου, υιού του Διονυσίου Α. Σταθάτου (1844-1930), ενός εκ των τριών υιών του Αντωνίου Πεταλά-Σταθάτου. Γνωστή στην οικογένεια και το φιλικό της περιβάλλον ως Hélène la Byzantine («η Βυζαντινή»), η Ελένη Σταθάτου κληροδότησε τις πολύ σημαντικές συλλογές της στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στο Μουσείο Μπενάκη και στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.

«Η Ελένη Σταθάτου (Αλεξάνδρεια 1887- Αθήνα 1982) ήταν γόνος της οικογένειας Κ. Κωνσταντινίδη, πλούσιων εμπόρων της Αλεξάνδρειας από τη Σιάτιστα, και σύζυγος του επιχειρηματία Αντωνίου Σταθάτου. Η παιδεία και η αρχαιολατρεία, οι οποίες χαρακτήριζαν τα επίλεκτα τέκνα της ελληνικής Διασποράς, την ώθησαν στη συλλογή διασκορπισμένων, πολύτιμων αρχαιολογικών θησαυρών και έργων της νεότερης παραδοσιακής χειροτεχνίας. Το κοσμοπολιτικό πνεύμα και η καλλιέργειά της καθοδήγησαν το κριτήριό της για τη συγκρότηση μιας σπουδαίας συλλογής κλιμακούμενης χρονολογικά από την 5η χιλιετία π.Χ. έως και τους μεταβυζαντινούς χρόνους. Η συλλογή της φυλασσόταν στο αρχοντικό της στην Αθήνα, στην οδό Ηροδότου μέχρι το 1957, οπότε κληροδότησε στο Μουσείο Μπενάκη και στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη τις μεταβυζαντινές εικόνες, τα λαϊκά κεντήματα, κοσμήματα και ξυλόγλυπτα και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο την αρχαιολογική και βυζαντινή συλλογή αρχαιοτήτων. Με προσωπική της μέριμνα δημοσιεύθηκε η συλλογή της από διαπρεπείς επιστήμονες σε τέσσερις ογκώδεις τόμους, με υποδειγματική και πλούσια για την εποχή εικονογράφηση (1954-1971). Σε αναγνώριση της προσφοράς της η πολιτεία της απένειμε το παράσημο του Ανώτερου Ταξιάρχη του Τάγματος της Ευποιίας. Και μετά την παραχώρηση της Συλλογής στο κράτος η Ελένη Σταθάτου συνέχισε να αγοράζει αρχαιότητες μέχρι το 1974. Κατά τον τρόπο αυτό ο συνολικός αριθμός των δωρηθέντων έργων ανήλθε στα 971.

Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ανταποκρινόμενο στην επιθυμία της δωρήτριας για μόνιμη έκθεση της Συλλογής σε αίθουσα με το όνομά της εγκαινίασε την έκθεση της δωρεάς στην Αίθουσα 32 στις 13 Νοεμβρίου 1957. Στη φάση αυτή η συλλέκτρια συνέβαλε με την αισθητική και τις απόψεις της -από τη συναισθηματική, προσωπική σχέση της με τη έργα- στην τελική παρουσίασή τους, δεδομένου ότι είχε καταβάλλει προσπάθεια να επανασυνδέσει σύνολα διασκορπισμένα στην αγορά από αρχαιοκαπήλους. Η συμπλήρωση της μόνιμης έκθεσης του Μουσείου με έργα της ρωμαιοκρατίας στις Αίθουσες 31-33 επέβαλε τη μετακίνηση της Συλλογής Σταθάτου στην Αίθουσα 42 στο ισόγειο του Μουσείου. Η επανέκθεση της Συλλογής, η οποία εγκαινιάσθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2000, διατήρησε την ατμόσφαιρα της οικειότητας, με την οποία η δωρήτρια είχε σφραγίσει την πρώτη έκθεση.»

Βιβλιογραφία: Η. Ζερβουδάκη, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Συλλογή Σταθάτου, Αθήνα 1999. Η. Ζερβουδάκη, Η επανέκθεση της Συλλογής Σταθάτου, Το Μουσείον, 1 (2000) 82-83. Ι. Τουράτσογλου, «Η επανέκθεση της Συλλογής Σταθάτου. Λόγος των εγκαινίων», Το Μουσείον 1 (2000) 84.

Πηγή: http://www.namuseum.gr/object-month/2010/dec/dec10-donor-gr.html#

Αντώνιος Κ. Σταθάτος / Antonios K. Stathatos (1889-1965)

Ο Αντώνιος Σταθάτος, τρίτο από τα έξη παιδιά και πρώτος γιος του Κωνσταντίνου Σταθάτου και της Χαρίκλειας Σκένδερ, γεννήθηκε στη Μπραΐλα της Ρουμανίας στις 4 Νοεμβρίου 1889 και πέθανε στην Αθήνα στις 14 Δεκεμβρίου 1965. Στις 14 Οκτωβρίου 1920 παντρεύτηκε την Χριστίνα  Ζαφειροπούλου, με την οποία απέκτησε δύο κόρες, τη Νόρα και τη Λένη.

Υπηρέτησε στις ένοπλες δυνάμεις ως αξιωματικός του Μηχανικού από το 1912 μέχρι το 1922, λαμβάνοντας μέρος στους Βαλκανικούς Πόλεμους, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στην εκστρατεία της Μικράς Ασίας. Την περίοδο του μεσοπολέμου μοίραζε τον χρόνο του μεταξύ Γαλλίας και Ελλάδας. Με την έναρξη του πόλεμου, επανήλθε στο στράτευμα με τον βαθμό Αντισυνταγματάρχου. Το 1943 δραπέτευσε στην Αίγυπτο με τον Στρατηγό Κωνσταντίνο Βεντήρη, και το 1944 ονομάζεται στρατιωτικός ακόλουθος της Ελλάδας στο Λονδίνο. Κατά τον Εμφύλιο, συνέδραμε τον Υποστράτηγο Ανδρέα Καλλίνσκη στη συγκρότηση των Λόχων Ορεινών Καταδρομών (ΛΟΚ), στην οποία μονάδα υπηρέτησε ο ανεψιός του, Κωνσταντίνος Π. Σταθάτος.

Το 1950 ονομάσθηκε τελετάρχης της αυλής του βασιλέως Παύλου. Στη φωτογραφία του πρακτορείου Αφών Μεγαλοκονόμου, εμφανίζεται (δεξιά) με επίσημη θερινή στολή της αυλής στα ανάκτορα Κερκύρας το 1956, συνοδεύοντας τον Σουηδό πρέσβη κατά την επίδειξη των διαπιστευτηρίων του.

Δημήτρη Παπαδήμου: Αντώνιος Κ. Σταθάτος, Κάιρο 1944 (Αρχείο ΕΛΙΑ)

---

Antonios (Anthony) Stathatos, the third of six children and first son of Konstantinos Stathatos and Charikleia Skender, was born in Braila (Rumania) on November 4th 1889 and died in Athens on December 14th 1965. On October 14th 1920 he married Christina Zafeiripoulo, by whom he had two daughters, Norah and Leni. 

He served in the Greek armed forces as an officer of Engineers from 1912 to 1922, taking part in the Balkan Wars, the first World War and the Asia Minor campaign. Between the wars, he lived in France and in Greece. Upon the outbreak of WWII, he re-joined the army with the rank of Lieutenant-Colonel. In 1943 he escaped from occupied Greece to Egypt in the company of General Konstantinos Ventiris, and in 1944 was named Greek Military Attaché to London. During the civil war, he assisted General Andreas Kallinsky in the creation of the elite Mountain Raiding Force (L.O.K.), in which his nephew Konstantinos P. Stathatos was to serve.

In 1950 he was appointed Master of Ceremonies to the court of King Paul. In a photograph by the Megalokonomos Bros agency, he is shown in formal summer court dress, accompanying the new Swedish ambassador upon the presentation of his credentials at the palace in Kerkyra (Corfu) in 1956.

Όθων Α. Σταθάτος / Othon A. Stathatos (1844-1924)

«Ο Όθωνας Σταθάτος, γιος του Αντωνίου Σταθάτου γεννήθηκε το 1844 στην Ιθάκη και πέθανε στη Γενεύη το 1924. Είχε δυο αδελφούς, το Διονύσιο και τον  Κωνσταντίνο και τρεις αδελφές, την Ευτέρπη, την Αγλαΐα και την Πανδώρα. Σύζυγός του ήταν η Αθηνά Σταθάτου, του γένους Δημητρίου Κυπαρίσση, προέδρου εφετών, που γεννήθηκε στην Πάτρα το 1864 και πέθανε στην Αθήνα το 1937. Ο Όθωνας Σταθάτος ήταν ακόμη πολύ νέος όταν γύρω στα 1850 γνώρισε τη  ξενιτιά φεύγοντας για τη Ρουμανία, όπου πολλοί άλλοι Έλληνες ήταν  εγκατεστημένοι. Η Ελλάδα διένυε τότε τη μεταεπαναστατική περίοδο όπου οι οικονομικές δυσχέρειες ήταν μεγάλες και πολλοί Έλληνες εγκατέλειπαν την πατρίδα, ευκολότερα δε οι νησιώτες λόγω του εμπορίου που είχαν σχέσεις με  τον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Εκεί, βρέθηκε με τα  πρώτα ξαδέρφια του, Παναγιώτη, Ιωάννη και Αντώνη Θεοφιλάτο όπου είχαν  καλή και ευδόκιμη εργασία, και αργότερα κάλεσε και τους αδελφούς του, Διονύσιο, με ειδικότητα στα μηχανικά ζητήματα των πλοίων και Κωνσταντίνο, με ιδιαίτερη εμπορική μόρφωση,στην Τεργέστη. Ασχολήθηκαν με το εμπόριο του άνθρακα στο Δούναβη και με τα σελέπια (μικρά πλοία που μετέφεραν άνθρακα). Μάλιστα, η συνεργασία τους ήταν τόσο επιτυχημένη και αποτελεσματική ώστε ίδρυσαν την πρώτη Ελληνική εφοπλιστική Εταιρεία «Θεοφιλάτος και Σταθάτος», η οποία και απέκτησε δικαίως παγκόσμια φήμη.

Μετά όμως, από το πρόωρο θάνατο του Παναγιώτη Θεοφιλάτου η εταιρεία αυτή διαλύθηκε και παρέμειναν οι «Αδελφοί Σταθάτοι» οι οποίοι επέκτειναν τις  επιχειρήσεις τους δημιουργώντας ολόκληρο στόλο μεγάλων φορτηγών ατμόπλοιων, ρυμουλκών και ποταμόπλοιων στο Δούναβη. Στα πλοία των  αδελφών Σταθάτου εργάζονταν εκατοντάδες Ιθακήσιοι, καθώς από τον Α ́ πλοίαρχο μέχρι και το τελευταίο ναύτη, όλα τα πληρώματα των ατμόπλοιων και φορτηγών, ακόμα και οι υπάλληλοι των γραφείων και των εξωτερικών εργασιών αποτελούντο, κατά το μεγαλύτερο μέρος, από Ιθακήσιους. Το 1895 βρίσκει τον Όθωνα πλούσιο πλέον, έμπορο και εφοπλιστή, έχοντας στην ιδιοκτησία του το πλοίο ΌΘΩΝ ΣΤΑΘΑΤΟΣ. Όταν κλονίστηκε όμως η υγεία του, αποφασίζει να επιστρέψει στην Αθήνα όπου και αγοράζει το οικόπεδο επί των οδών Βασιλίσσης Σοφίας 31 και Ηροδότου, προκειμένου να χτίσει εκεί σπίτι και γραφείο, για να διευθύνει απ’ την Ελλάδα πια τις εμπορικές του δραστηριότητες.  Εγκαταλείπει το λιμάνι του Σουλινά στη Ρουμανία, παρόλα αυτά κρατάει εκεί υπό την ιδιοκτησία του μια μεγάλη ανθρακαποθήκη.

Ο Όθωνας με αφετηρία την πεποίθηση ότι η όσο το δυνατόν καλύτερη

εκπαίδευση των νέων και ιδιαίτερα σε πρακτικούς επαγγελματικούς κλάδους, αποτελεί τη πιο σίγουρη βάση της ευημερίας και της προόδου ενός έθνους και από την άλλη η μεγάλη του αγάπη για τη γενέτειρα πατρίδα του, ίδρυσε στην Ιθάκη το 1906 την «Εμπορική και Ναυτική Σχολή», η οποία υπήρξε η καλύτερη στα Βαλκάνια και μία από τις καλύτερες στην Ευρώπη. Η σχολή οικοδομήθηκε το 1905 από τον Ερνέστο Τσίλερ, η συνολική δαπάνη ανήλθε στο 1.600.000 δρχ. ποσό τεράστιο για την εποχή εκείνη. Λειτούργησε από το 1906 μέχρι το 1913. Κατά το επταετές διάστημα λειτουργίας της αποφοίτησαν αξιόλογοι εμποροπλοίαρχοι και εμποροτραπεζικοί υπάλληλοι, άρτια καταρτισμένοι οι οποίοι κατέλαβαν αμέσως μετά την αποφοίτησή τους σημαντικές θέσεις. Το 1916 ο Όθωνας απέσυρε τη χρηματοδότηση και έκτοτε λειτούργησε ως Δημοτικό Σχολείο μέχρι το 1953 που λόγω των σεισμών έπαθε ζημιές το κτίριο. Το νεοκλασικό αυτό αριστούργημα κατεδαφίστηκε ενώ μπορούσε να διασωθεί.»

---

Μπουκίτα Ροκσολάνα, «Όθωνας Σταθάτος: Ο βίος και η κληρονομία του».

Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας. Εργασία, ακαδημαϊκό έτος 2014-2015. Πηγή: https://hellenicdiaspora.com/wp-content/uploads/2015/05/stathatos_final_Roksolana.pdf

Τρεις γενεές αξιωματικών / Three generations in uniform

Τρεις γενεές αξιωματικών. Εξ αριστερών: ο Πέτρος Α. Σταθάτος (1890-1995), ο πεθερός του Κωνσταντίνος Πάλλης (1871–1941), ο υιός του Κωνσταντίνος Π. Σταθάτος (1917-2008), σε επίσημη φωτογραφία (π.1938). Ο Πέτρος Σταθάτος, με βαθμό συνταγματάρχου, είναι υπασπιστής του Γεωργίου Β', ο Κωνσταντίνος Πάλλης, με βαθμό στρατηγού, θα τοποθετηθεί επιτελάρχης Γ.Ε.Σ. με την έναρξη του πολέμου, ενώ ο Κωνσταντίνος Σταθάτος, που θα υπηρετήσει ως ανθυπίλαρχος στο Αλβανικό μέτωπο, βρίσκεται στο πρώτο έτος της Σχολής Ευελπίδων.

---

From left to right: Petros A. Stathatos (1890-1995), his father-in-law Konstantinos Pallis (1871-1941) and his son Konstantinos P. Stathatos (1917-2008). Peter Stathatos, with the rank of colonel, was aide-de-camp to King George II; Konstantinos Pallis, with the rank of Lt. General, will become Chief of the Field Army General Staff upon the outbreak of the war; and Konstantinos Stathatos, who was to serve on the Albanian front as a second lieutenant,is currently in his first year at the Greek Military Academy.

Χαρίκλεια Σκένδερ (Σταθάτου), δεκαετία 1950 / Charikleia Skender (Stathatos), 1950s

Η Χαρίκλεια Σκένδερ (1864-1957), σύζηγος Κωνσταντίνου Α. Σταθάτου, επίσημο πορτραίτο αρχών δεκαετίας 1950. Τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής της έζησε στο Ψυχικό, στο σπίτι της κόρης της Σοφιάς και του συζήγου της, στρατηγού Γεωργίου Δελαγραμμάτη.

---

Charikleia Skender (1864-1957), wife of Konstantinos A. Stathatos; formal studio portrait from the early 1950s. She spent the last decades of her life in Psychiko, at the home of her daughter Sophia and her husband, General Georgios Delagrammatis.